Deze checklist helpt u bepalen of u in aanmerking komt voor een mantelzorgwoning. De voorwaarden worden sinds 2024 geregeld via de Omgevingswet. Gemeenten kunnen aanvullende lokale regels hanteren in het omgevingsplan. Sommige gemeenten bieden daarnaast opties zoals pre-mantelzorgwoningen of generatiewoningen.
De mantelzorgsituatie
- Zorgbehoefte: U hebt een aantoonbare, langdurige zorgbehoefte waarvoor dagelijkse nabijheid van de mantelzorger noodzakelijk is 1.
- Ondersteuning: Een mantelzorger is actief betrokken bij uw dagelijkse ondersteuning, zoals algemeen huishouden, lichamelijke verzorging, het bedienen van (medische) apparatuur of andere vormen van persoonlijke hulpverlening.
Medische bevestiging
- Aantoonbaarheid: Er moet een schriftelijke bevestiging zijn dat sprake is van zorgbehoefte. Dit moet worden opgesteld door een onafhankelijke huisarts, wijkverpleegkundige of een andere bevoegde zorgprofessional.
Duur en actualiteit van de zorg
- Actuele noodzaak: De noodzaak moet bestaan op het moment van de aanvraag, óf aantoonbaar binnen afzienbare tijd te verwachten zijn (bijvoorbeeld bij een progressieve aandoening).
- Duurzaamheid: De zorgsituatie heeft geen tijdelijk karakter dat zonder aanpassing kan worden opgevangen.
Locatie en ruimtelijke eisen
- Perceel: De woning moet geplaatst worden op hetzelfde perceel als de hoofdwoning (de woning van de mantelzorger).
- Plaatsing: De plaatsing moet passen binnen de regels voor bijbehorende bouwwerken zoals deze onder de Omgevingswet worden toegepast 2.
- Maatvoering: De maatvoering, hoogte en afstand tot perceelgrenzen moeten voldoen aan de landelijke regels voor vergunningvrij bouwen óf binnen het gemeentelijke omgevingsplan vallen.
- Vergunning: De woning blijft vergunningsvrij zolang deze aan alle voorwaarden (inclusief de mantelzorgrelatie) voldoet.
Historische informatie
Voor 2024 vielen deze regels onder het Besluit Omgevingsrecht (BOR), dat inmiddels is vervangen door de Omgevingswet.
Type woning en gebruik
- Zelfstandigheid: De woning bevat eigen voorzieningen zoals sanitair, slaapruimte en toegang, en is bedoeld voor bewoning door één huishouden binnen de zorgrelatie.
- Tijdelijkheid: De woning is uitsluitend toegestaan zolang de zorgsituatie bestaat. Na beëindiging moet de woning worden verwijderd of aangepast.
Afwijkingen en lokale regelingen
Gemeenten kunnen aanvullende eisen of juist ruimere mogelijkheden vastleggen in hun omgevingsplan:
- Pre-mantelzorgwoningen: Voor situaties waarin zorgbehoefte binnen afzienbare tijd wordt verwacht, maar nog niet acuut is.
- Andere woonvormen: In enkele gemeenten vallen bredere woonvormen zoals generatiewoningen onder maatwerkregels of specifieke planologische voorwaarden.