Een mantelzorgwoning is een zelfstandige en volledig uitgeruste woonruimte die op of bij een bestaande woning wordt gerealiseerd voor iemand die langdurige zorg nodig heeft. De woning beschikt standaard over basisvoorzieningen zoals een badkamer, toilet, keukenblok en slaapgedeelte.
Een mantelzorgwoning kan vrijstaand in de tuin worden geplaatst, als prefabunit worden geleverd of worden gerealiseerd door het verbouwen van een bestaande schuur, garage of aanbouw. Het doel is dat de zorgvrager zelfstandig kan wonen in directe nabijheid van de mantelzorger. Zo kan ondersteuning snel en praktisch worden geboden, terwijl privacy en zelfstandigheid voor beide partijen gewaarborgd blijven.
Juridische definitie
De rijksoverheid biedt een formele toelichting op de wijze waarop mantelzorgwoningen worden beoordeeld binnen de geldende wet- en regelgeving1. De juridische basis voor mantelzorgwoningen is vastgelegd in de Omgevingswet2 en de bijbehorende regels, met name in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), onder de regels voor bijbehorende bouwwerken. In deze regelgeving wordt mantelzorg omschreven als langdurige en onbetaalde zorg binnen een bestaande sociale relatie, aan iemand die aantoonbaar hulpbehoevend is. De zorgbehoefte moet worden vastgesteld door een huisarts, wijkverpleegkundige of andere bevoegde zorgprofessional voordat een mantelzorgwoning mag worden gerealiseerd.
In deze regelgeving wordt mantelzorg omschreven als langdurige en onbetaalde zorg binnen een bestaande sociale relatie, aan iemand die aantoonbaar hulpbehoevend is. De zorgbehoefte moet worden vastgesteld door een huisarts, wijkverpleegkundige of andere bevoegde zorgprofessional voordat een mantelzorgwoning mag worden gerealiseerd.
Lees verder in artikel: Komt u in aanmerking?
Typen mantelzorgwoning
Prefab bouw
Prefab mantelzorgwoningen worden fabrieksmatig geproduceerd en in één of meerdere delen op locatie geplaatst. Deze woningen zijn doorgaans snel leverbaar, beschikken over een consistent kwaliteitsniveau en vereisen minimale bouwtijd op de bouwlocatie.
Verbouw van bestaande bebouwing
Een bestaande garage, schuur of aanbouw kan worden omgezet naar een mantelzorgwoning. Deze optie is geschikt wanneer er al voldoende bebouwing aanwezig is én het omgevingsplan en de bouwtechnische eisen dit toelaten. Ook financiële overwegingen kunnen hierbij een rol spelen, omdat verbouw in sommige gevallen voordeliger is dan nieuwbouw.
Tijdelijke en modulaire units
Voor situaties waarin de zorgbehoefte tijdelijk is, bieden modulaire of verplaatsbare units uitkomst. Deze units zijn volledig ingericht, snel te plaatsen en eenvoudig te verwijderen wanneer de mantelzorgsituatie wijzigt.
De situatie na het beëindigen van mantelzorg
Wanneer de mantelzorg eindigt, kan de mantelzorgwoning doorgaans blijven staan, maar mag deze niet langer als zelfstandige woning worden gebruikt. Zelfstandige voorzieningen zoals een keuken moeten in dat geval worden verwijderd of buiten gebruik worden gesteld. De ruimte mag vervolgens wel worden gebruikt als bijvoorbeeld opslag, werkruimte of gastenverblijf, zolang deze niet functioneert als zelfstandige woonruimte.
Voordelen van een mantelzorgwoning
Een mantelzorgwoning biedt een veilige, zelfstandige en toekomstbestendige woonoplossing voor mensen met een zorgbehoefte. Door de nabijheid van de mantelzorger wordt de zorg eenvoudiger, sneller en minder belastend.
Daarnaast maakt de woning het mogelijk om langer in een vertrouwde omgeving te blijven wonen, zonder de noodzaak tot verhuizing naar een zorginstelling. Voor mantelzorgers betekent het dat ondersteuning goed gecombineerd kan worden met werk en gezinsleven, doordat de afstanden klein zijn en de zorgsituatie overzichtelijk blijft.