De regelgeving rond mantelzorgwoningen is gekoppeld aan het bestaan van de mantelzorgrelatie. Zodra deze relatie eindigt – bijvoorbeeld door overlijden van de zorgvrager of verhuizing naar een zorginstelling – wijzigt de juridische status van de woning onmiddellijk. Het is essentieel dat u de regels rondom de beëindiging van de situatie nauwkeurig opvolgt om problemen met de gemeente of overtreding van het omgevingsplan te voorkomen.
De verplichting na beëindiging
Wanneer de mantelzorgsituatie stopt, mag de mantelzorgwoning niet langer als zelfstandige woonruimte worden gebruikt. De woning verliest hiermee de tijdelijk toegestane woonfunctie zoals die onder de Omgevingswet wordt toegestaan voor mantelzorgsituaties 1.
Als de mantelzorg stopt, heeft u in principe een termijn om aan de nieuwe regels te voldoen. Gemeenten hanteren hiervoor doorgaans een periode van maximaal één jaar 2, maar het is raadzaam dit altijd te controleren bij uw eigen gemeente.
Wat moet u verwijderen of onbruikbaar maken?
Om te voldoen aan de eis dat de woning niet langer zelfstandig mag zijn, moet u de essentiële zelfstandige voorzieningen verwijderen of onbruikbaar maken. Denk hierbij aan:
- Keuken of keukenblok: De kookvoorziening moet definitief worden verwijderd of buiten gebruik worden gesteld.
- Aanrecht en spoelbak: Deze moeten worden weggehaald wanneer deze onderdeel vormen van een zelfstandige leefruimte.
Voorzieningen zoals een badkamer en toilet mogen doorgaans blijven bestaan, omdat deze ook in een bijgebouw (zoals een gastenverblijf of hobbyruimte) wenselijk kunnen zijn en niet automatisch een zelfstandige woonfunctie vormen.
Wat mag u met de woning doen?
Wanneer de zelfstandige voorzieningen zijn verwijderd, mag het bouwwerk in de meeste gevallen blijven staan. De ruimte valt dan terug onder de normale regels voor bijbehorende bouwwerken en mag worden gebruikt als:
- Opslagruimte: Voor huisraad, gereedschap of voertuigen.
- Hobbyruimte of werkplek: Bijvoorbeeld een kantoor of atelier aan huis.
- Gastenverblijf: Zolang er geen sprake is van zelfstandige bewoning.
U mag de woning niet verkopen of verhuren als een afzonderlijke woning. Wanneer het gebruik afwijkt van de regels voor bijbehorende bouwwerken, kan alsnog een reguliere omgevingsvergunning nodig zijn 3.
Sloop of verwijdering van de woning
Als de woning oorspronkelijk tijdelijk en verplaatsbaar was (bijvoorbeeld een modulaire unit), kan de gemeente eisen dat deze volledig wordt verwijderd wanneer de mantelzorgsituatie eindigt. Bij permanente constructies is dit meestal niet het geval, zolang de zelfstandige voorzieningen worden verwijderd.
Wanneer de woning in strijd blijft met het omgevingsplan of lokale regels voor bijgebouwen, kan de gemeente via handhaving eisen dat het bouwwerk geheel wordt verwijderd. Dit onderstreept het belang om al bij aanvang van de mantelzorgsituatie goed na te denken over het scenario na beëindiging.